Dertig miljoen bezuinigen, vooral op cultuur, natuur en samenleving. De rechtse Brabantse coalitie laat duidelijk zien waar ze voor staan: ruim baan voor automobilist en industrie. Lees hier de inbreng van GroenLinks bij de algemene politieke beschouwingen.
Een jaar geleden nog maar hadden we een memorabele begrotingsbehandeling in de Provinciale Staten. Het CDA zegde onder druk van een woedende agrarische achterban het vertrouwen op in de toenmalige coalitie. En de VVD volgde in februari. De weg lag open naar een coalitie over rechts, waarin ervaren bestuurders werden ingewisseld voor grotendeels nieuwkomers. Met als gezamenlijke doel: rustig aan met al dat stikstof- en klimaatgedoe. En met als subdoel van de VVD: wij hebben het voor het zeggen en krijgen daarmee de zuurstof die wij verdienen. Dat het de zuurstof weghaalt bij de Brabanders die hun gezondheid, de natuur, de cultuur en de sociale samenhang willen beschermen, dat gaat met het grootste gemak onder het tapijt.
En nu dan de begrotingsbehandeling van 2021. De financiële doorwerking van het Bestuursakkoord. Onder het rechtse gesternte met die opperdominante VVD. Omdat de andere coalitiepartijen simpelweg te onervaren waren, maar al te graag hun pseudo-sociale principes inruilden voor agri, de onderhandelingstrucs van de VVD niet doorzagen en zich arm lieten rekenen ondanks bijvoorbeeld de overschotten in het Ontwikkelbedrijf waar we het hier vorige week over hadden.
Van een middencoalitie naar een rechtse coalitie. Dat betekent dat het evenwicht eruit is. Dat de stappen die zijn gezet om de klimaat-, de biodiversiteit- en stikstofcrisis het hoofd te bieden, grotendeels ongedaan gemaakt worden. Dat er vanuit de provincie niets meer gedaan gaat worden om de groeiende maatschappelijke tweedeling tegen te gaan. Kerntaken moeten we gaan doen. De rest doen we niet meer. Cultuur, sociale veerkracht: weg. Terwijl: het Rijk wil het niet overpakken, gemeenten kúnnen het financieel niet meer.
Onevenredig hard gaat er bezuinigd gaat worden. 30 miljoen, in belangrijke mate ten koste van cultuur en samenleving. Maar ook, hoe inconsequent, op de provinciale kerntaak natuur. Onverantwoord, vindt GroenLinks.
Volstrekt onnodig als je bijvoorbeeld de Ontwikkelbedrijfoverschotten naar de Algemene Middelen laat gaan, de opcenten op het landelijk gemiddelde brengt en bereid bent om Mobiliteit niet zo gruwelijk te laten pieken dat het in 2023 zowat tweederde uitmaakt van de inhoudelijke programma’s op de lopende begroting. Met het ontwikkelbedrijf dat de vooral de Economie aanjaagt, zonder harde borgingen op duurzaamheid: what a deal voor de VVD.
Wat een verarming van Brabant.
De antwoorden op onze technische vragen leggen de nodige zaken bloot. Zo is onze Zuidelijke Rekenkamer een stuk minder in begroting dan ander provinciale Rekenkamers. Verstandig in tijden van politiek en verlies van het middenbestuur? GroenLinks denkt van niet. Hoog tijd voor ons, en hier spreek ik onze Staten op aan en in het bijzonder de leden van de programmacommissie, om het aantal opdrachten uit te breiden. Er is meer dan genoeg om het controlerend licht op te laten schijnen.
In de technische vragen zien we vooral dat de uitwerking van de bezuinigingen, waar vandaag onze instemming voor gevraagd wordt, op een later moment komt. Als de deelprogramma’s worden vastgesteld. Dus ons wordt vandaag om een financieel besluit gevraagd. Maar waar het precies straks pijn gaat doen, dat hoort Brabant nog. Intussen hoorden we vorige week in het Rondetafelgesprek Sociale Veerkracht dat de slechtnieuwsgesprekken al volop gevoerd worden. Net als kort geleden bij de organisaties die ons als provincie hielpen bij de landbouwtransitie. De mokerslag voor cultuur dreunt nog na, bovenop de ellende die de coronacrisis die sector al toebrengt. Wat een afbraakbestuur is dit; de vraag is of we dit ooit hersteld gaan krijgen. Grote kans van niet, maar dat geeft niet als je VVD heet.
Wat is de rol van GroenLinks in deze bestuursperiode, nu we kortgeleden bestuurlijk zijn bedankt voor onze diensten? Simpel natuurlijk: het bewaken van de groene en sociale waarden in het provinciale beleid. Want die zijn zowat non-existent, af te gaan op de keuzes die worden gemaakt.
Daarom stellen we voor om de ombuigingstaakstellingen op de structurele lasten te schrappen. We dienen een amendement in om de 30 miljoen aan bezuinigingen van deze begroting uit te zonderen. En zo zuurstof te geven aan de cultuursector, aan de samenwerkingspartners in het sociale domein en ook letterlijk zuurstof te geven door dóór te gaan met de noodzakelijke investeringen in natuur.
Over natuur gesproken. De afgelopen drie jaren waren extreem droog. Het neerslagtekort heeft zich opgestapeld. Zo kregen we afgelopen zomer te maken met de grootste natuurbrand uit de geschiedenis. Bijna 1000 hectare van de Deurnese Peel is in vlammen opgegaan. Een ander voorbeeld is dat beken zijn drooggevallen of dreigden droog te vallen waardoor belangrijke vissoorten zoals de beekprik of kleine modderkruiper moesten worden gevangen en overgezet.
Enorme inspanningen en extra kosten voor de provincie, waterschappen en vrijwilligersorganisaties.
De komende jaren zullen we de transitie moeten maken naar een klimaat robuust Brabant: water vasthouden, waterpeilen verhogen, beken weer laten meanderen en wateronttrekking/beregening fors naar beneden brengen. In het voorjaar hebben we een visie vastgesteld en al middelen vrijgemaakt. Maar we weten ook, dat dat gaat niet helpen voor aankomende zomer. Daarvoor zijn de problemen te groot. Tegelijkertijd blijft nog veel bij het oude, zo wordt het onttrekken van water door grote onttrekkers minimaal belast terwijl ze bijdragen aan het verdrogingsprobleem. Sinds 2011 is het tarief niet gewijzigd, zelfs niet geïndexeerd. GroenLinks dient daarom een motie in met de Partij voor de Dieren en D66 om de Grondwaterheffing te herzien, door het tarief te verhogen en het bereik te vergroten. Deze gelden zouden wat GroenLinks betreft moeten worden gebruikt voor een Noodfonds verdroging. Zo kunnen maatregelen op de korte termijn worden bekostigd, zoals het blussen van natuurbranden of overzetten van soorten bij drooggevallen beken.
Dan een ander probleem: het aantal aangereden dieren op onze wegen neemt toe. Ook de verkeersveiligheid van de Brabanders is daarbij in het geding. Nu wordt slechts vijf miljoen euro vrijgemaakt hiervoor en de middelen voor de periode na 2023 zijn geschrapt. Dat terwijl we uit onderzoek weten dat de opgave groot is. De fractie van GroenLinks dient daarom met anderen een motie Verkeersveiligheid ook voor dieren in waarin we oproepen om het programma Faunapassages voort te zetten, en in 2022 daartoe een voorstel naar de Staten te zenden.
Dan het programma landbouw en voedsel: dat is erg karig wat de fractie van GroenLinks betreft. Tekenend dat er in de begroting staat: "We willen in deze sectoren meer balans tussen economische, maatschappelijke en economische waarden", foutje natuurlijk. Moest ecologisch zijn. Maar toch veelzeggend. Opnieuw verbaast GroenLinks zich erover dat biologisch niet voorkomt in het programma. Terwijl biologische boeren kringloopkampioenen zijn, al circulair en natuurinclusief werken. En dit juist zo past bij het minimaal gebruik van gewasbescherming en het verminderen van antibioticagebruik, wat dit College zegt te willen bereiken.
Met het oog op de nieuwe landbouwvisie wil GroenLinks dan ook een stok achter de deur dat de Gedeputeerde niet alleen in gesprek gaat met de gangbare en jonge boeren maar ook zéker aan tafel gaat met meerdere biologische boeren, jong en oud. Zij zijn tenslotte al onze koplopers als het gaat om een toekomstbestendige en gezonde landbouw. Kan de Gedeputeerde toezeggen dat zij komende tijd ook in gesprek gaat met de bioboeren om hun een belangrijke en verdiende plek te geven in de nieuwe landbouwvisie? We hopen snel met de Gedeputeerde aan de slag te kunnen gaan voor een nieuwe landbouwvisie en hopen dan ook dat dit nu nog wat karige programma volgend jaar mooi gevuld is bij de begroting 2022.
Komend jaar komt de provincie ook met een Uitvoeringsprogramma Gezondheid. We weten dat een goede gezondheid samenhangt met opleiding, met leefstijl, met genetische factoren en ook simpelweg met geluk of pech hebben. Maar voor een groot deel hangt je gezondheid ook af van een gezonde leefomgeving, in het bijzonder de lucht die je inademt. Zo draagt slechte lucht voor 11 procent bij aan het risico op longkanker, wat hier in Brabant helaas meer voorkomt dan elders. In het voorjaar zagen we dat er in het noordoosten van Brabant meer zieken en doden te betreuren vielen in de eerste coronagolf, en ook nu doen we het niet denderend als we kijken naar ernst van de ziektelast van dit nieuwe virus. Kan het komen door de slechte lucht? We weten het niet, omdat we het onvoldoende meten. Het College stelt in dat er in Brabant mogelijk 1 meetpunt bij moet komen van het Landelijk Meetnetwerk Luchtkwaliteit waarop 30 jaar geleden onterecht sterk bezuinigd is. Maar wij zien dat er meerdere witten vlekken in Brabant zijn. Het noordoosten inderdaad. Maar ook de Langstraat, met veel wegen en industrie. En ook de Brabantse Wal waar het nu in de tweede golf hard gaat met de zieken. Het College committeert zich aan de WHO-normen voor luchtkwaliteit, volgend uit het Schone Lucht Akkoord in januari 2020. Zo blijkt uit onze technische vragen. Als het College dat echt meent, dan moeten ze goed meten hoe het er in Brabant daadwerkelijk voor staat. We dienen een motie in.
Iedereen moet mee kunnen doen. Bestuurders zeggen het graag, maar in de praktijk zien we helaas dat steeds meer mensen moeite hebben om zich staande te houden in een steeds complexere samenleving. Iedereen moet mee kunnen doen en we hebben alle Brabantse talenten nodig. Om talenten te kunnen inzetten heb je de juiste vaardigheden nodig. En wat wij zien is dat er een aantoonbare samenhang is tussen maatschappelijk achterstand en beperkte vaardigheden.
In 2018 heeft GroenLinks al aandacht gevraagd om niet alleen in te zoomen om de versterking van digitale vaardigheden maar ook op gezondheidsvaardigheden, juridische vaardigheden, financiële vaardigheden en sociale vaardigheden. Hiervoor is in 2020 een netwerk opgezet dat zijn eerste resultaten boekt. Heel belangrijk, want het gaat hier om een gevarieerde, kwetsbare en niet makkelijk te bereiken groep Brabanders. Áls je eenmaal een groep bijeen hebt die nog beperkt geletterd is (en het vergt nogal wat voor mensen om over die schroom en schaamte heen te stappen, hulp te accepteren voor iets waar jarenlang veel energie is gestoken in het verbergen en compenseren), dan is het juist heel slim, mooi, of zo je wilt: efficiënt om tegelijk te werken aan de ándere vaardigheden, zodat mensen in korte tijd een enorme boost en versterking krijgen die hen daadwerkelijk een stuk verder helpt in kansen in de maatschappij en op de arbeidsmarkt. Om iedereen mee te kunnen laten doen is voortgang van dit programma nodig en wij willen het College per motie vragen om het Brabantse programma basisvaardigheden te verankeren binnen het programma kennis en talentontwikkeling.
Een andere belangrijke vaardigheid is de leesvaardigheid, die bij jongeren steeds verder terugloopt. Lezen is een voorwaarde voor maatschappelijk succes. Vandaar dat GroenLinks een verzoek (motie) doet om te komen tot een Brabants programma lezen in de gehele onderwijsketen, vooral gericht op jongeren. Want we zullen in de toekomst juist deze jongeren hard nodig hebben op de arbeidsmarkt zodat zij hun talenten en kennis kunnen inzetten.
Dan aan het einde nog iets hoopgevends.
GroenLinks hoopte met onze inbreng en voorstellen te kunnen corrigeren voor wat met name de VVD te veel aan ruimte, of zuurstof, heeft ingenomen. Helaas, niet alle moties hebben een meerderheid gekregen, veelal omdat de coalitiepartijen geen steun durfden te geven. GroenLinks blijft zich inspannen om Brabant groener en socialer te maken en het gezonde evenwicht terug te brengen.
GroenLinks kreeg steun voor drie moties en een toezegging. Lees hier meer