's-HERTOGENBOSCH - Groot. Groter. Grootst. Essent en Nuon willen fuseren tot het grootste energiebedrijf van Nederland. GroenLinks Brabant roept de andere aandeelhouders op geen overhaaste beslissingen te nemen. De kans is namelijk groot dat de bestuurders van beide energiebedrijven na de fusie zoveel macht krijgen dat zij een beursgang forceren bij provincies en gemeenten.

De provincie Noord-Brabant heeft als grootaandeelhouder van Essent een belangrijke stem bij het akkoord gaan met het fusieproces. Ruim een derde van de aandelen van dit energiebedrijf (voortgekomen uit de Provinciale Noord-Brabantse Energie Maatschappij; PNEM) is in handen van de provincie.

 

De definitieve beslissing over de fusie tussen Essent en Nuon ligt dus bij de aandeelhouders (provincies en gemeenten). Onderhandelen over het fusievoorstel is volgens topman Boersma van Essent echter niet meer mogelijk. Volgens hem ligt er nu een 'totaalpakket' op tafel waarover hij 'nieuwe onderhandelingen wil voorkomen'. Met andere woorden: 'take it or leave it'.


Gedeputeerde Onno Hoes (VVD), verantwoordelijk voor het energiebeleid van de provincie Brabant, reageerde positief op het fusieplan van Essent en Nuon. In een reactie in het Brabants Dagblad zei hij dat het voordeel voor de consument een centrale rol moet vervullen. "We zijn publieke aandeelhouders'', antwoordde Hoes en noemde service, prijs, innovatie en werkgelegenheid als belangrijke voorwaarden.

Arbeidsplaatsen
GroenLinks zet vraagtekens bij de fusie: wie wordt er beter van deze schaalvergroting? Volgens de directie van Essent zorgt een fusie met Nuon voor 'scherpere prijzen', maar tegelijkertijd geeft directeur Boersma toe dat zijn energiebedrijf 'geen controle heeft op de hoogte van de olieprijs'. Duidelijk is echter dat tenminste 1.350 mensen hun baan gaan verliezen.

 

De geschiedenis leert helaas dat schaalvergroting altijd leidt tot verlies aan arbeidsplaatsen. Ook nu. Op welke wijze er ontslagen gaan vallen is nog niet duidelijk. Boersma zegt echter klip en klaar dat hij geen garantie kan geven dat er geen gedwongen ontslagen gaan vallen. En ook Onno Hoes zegt dat 'de aandeelhouders het voorkomen van gedwongen ontslagen niet als keiharde voorwaarde hebben gesteld.' Heldere taal. GroenLinks vindt dat gedwongen ontslagen moeten worden voorkomen.

Winstuitkering
Meteen na de presentatie van de fusieplannen probeert Boersma de aandeelhouders (provincies en gemeenten) gunstig te stemmen door een stevige winstuitkering in het vooruitzicht te stellen. Essent heeft in totaal 600 miljoen euro te verdelen; Nuon 300 miljoen. De aandeelhouders in Brabant, met een aandeel van ruim dertig procent in Essent, kunnen daarvan circa 200 miljoen tegemoet zien op hun bankrekening. Dat is een leuk bedrag, maar het blijft een feit dat dit geld eerst is betaald door de afnemers van stroom: burgers en bedrijven.

Consument
Arbeidsplaatsen en winstuitkering zijn, hoe belangrijk ook, urgente onderwerpen die op korte termijn om aandacht vragen. Maar welke voor- en nadelen zijn er op langere termijn van de fusie te verwachten?

Als de fusie doorgaat, ontstaat er een monopolist op de Nederlandse energiemarkt. En monopolisten bepalen doorgaans zelf wat ze wel en niet doen. Met de prijzen bijvoorbeeld. Sinds de liberalisering van de energiemarkt zijn er miljoenen gestoken in reclame om klanten af te snoepen van de concurrentie, maar tot verlaging van de energieprijzen heeft dat niet geleid.

 

Er zou ook meer keuzevrijheid komen. Ondanks alle mooie beloften is eerder het omgekeerde het geval. De energiebedrijven zijn druk bezig hun positie op de markt te versterken doormiddel van fusies en overnames. En dat leidt uiteindelijk niet tot méér, maar juist tot minder keuzemogelijkheden. Zie de fusie van Essent en Nuon.

Duurzame energie
Een mogelijk positief effect van de fusie is dat door verregaande samenwerking tussen Essent en Nuon er meer geld kan worden vrijgemaakt voor investeringen in duurzame energie. Topman Boersma noemt een verhoging van vijf naar negen procent. GroenLinks vindt dat te weinig. Om de klimaatverandering een halt toe te roepen zijn meer investeringen in duurzame energie en extra besparingen noodzakelijk. Om te beginnen wil GroenLinks de winstuitkering van Essent aan de provincie inzetten voor deze doelen.

Concurrentie
Essent en Nuon zijn groot op Nederlandse schaal, maar hebben binnen Europa een uiterst bescheiden omvang. Volgens de energiebedrijven is schaalvergroting ook om die reden noodzakelijk om de concurrentie met buitenlandse bedrijven het hoofd te bieden. Een aardige stelling, maar of deze vlieger opgaat, is nog maar de vraag.


Binnen onze landsgrenzen zijn de energiebedrijven momenteel gebonden aan marktregels. De Nederlandse Mededingings Autoriteit (Nma) moet actief toezien op het functioneren van deze zogeheten 'vrije markt'. De praktijk zal uitwijzen of de Nma die taak ook in de toekomst in enige mate kan waarmaken.


Grensoverschrijdend is er binnen Europa echter nauwelijks sprake van toezicht, vanwege het ontbreken van een samenhangend Europees energiebeleid. En daar schuilt een nog groter gevaar. Uitgerekend Neelie Kroes (VVD), de Nederlandse Eurocommissaris voor Mededinging, was begin januari uitgebreid in het nieuws, omdat zij de macht van de energiegiganten binnen de Europese Unie wil breken. Grote energiereuzen als E.on (Duitsland), Enel (Italië), Suez (Frankrijk) Endesa (Spanje) houden de energieprijzen kunstmatig hoog en weren nieuwkomers van de markt. Uiteindelijk is de consument, ondanks alle mooie beloften over keuzevrijheid en lagere prijzen, daar de dupe van.

Oproep
GroenLinks roept om bovengenoemde redenen de andere aandeelhouders op geen overhaaste beslissingen te nemen. De kans is groot dat de bestuurders van beide energiebedrijven na de fusie zoveel macht krijgen dat zij volledige privatisering via een beursgang van EssentNuon kunnen afdwingen bij provincies en gemeenten. Het uitspelen van 170 aandeelhouders vanuit een centraal hoofdkantoor is immers eenvoudiger dan vanuit twee gescheiden hoofdkantoren. Zeker als je beschikt over een ruim meerderheidsbelang op de Nederlandse markt.


Na een eventuele beursgang zijn provincies en gemeenten beslist elke controle kwijt over de energiemarkt. Dat blijkt wel uit de pogingen van Neelie Kroes om de energiereuzen in bedwang te houden. Om al deze redenen staat GroenLinks sceptisch tegenover de fusie van Essent en Nuon. Temeer omdat na deze fusie privatisering van EssentNuon dreigt en vervolgens overname door een andere energiegigant.

 

GroenLinks beschouwt energie als een belangrijke essentiële, maatschappelijke en publieke nutsvoorziening. En die mag in onze ogen niet aan de markt worden overgelaten.