BRABANT - Dagelijks denderen er een groot aantal goederentreinen over het spoor door de Brabantse steden. Soms overdag, maar vooral 's avonds en 's nachts. Voor de meeste inwoners van de provincie onzichtbaar, maar daardoor niet minder gevaarlijk als het een keer écht mis gaat. In dit achtergrondartikel wordt ingegaan op de vraag welke gevaarlijke stoffen er over het Brabantse spoor worden vervoerd.

2005 was een absoluut topjaar voor het aantal treintransporten door Brabant. Op het meetpunt Tilburg passeerden dat jaar 21.037 wagons met gevaarlijke stoffen, waarvan 8.899 LPG, 1.325 ammoniak, 1 chloor, 8.211 benzine, 1.722 acrylnitryl en 780 fluorwaterstof. In een recente nota wordt voorspeld dat er in 2020 ruim 14.000 wagons met brandbare gassen over het spoor door Tilburg zullen denderen.

 

Stof 2002 2003 2004 2005 2006

LPG

5.260 4.580 9.700 8.988 4.400 Ammoniak 300 0 350 1.325 0 Chloor 0 0 0 1 0 Benzine 9.750 8.200 7.050 8.211 0 Acrylnitril 800 1.400 1.650 1.722 1 Fluorwaterstof 900 700 800 780 1.150 Wagons per jaar 16.900 15.150 19.550 21.037 300

 

(bron: Risico-inventarisatie 2007, gemeente Tilburg)


LPG
Alleen al in 2005 passeerden er in Tilburg bijna 9.000 wagons met LPG (Liquified Propane Gas) vanuit de Botlek en de haven van Vlissingen richting Zuid-Limburg en Duitsland. Omdat LPG(-damp) in een bepaalde verhouding met lucht gemengd explosief is (zie explosiegrens), mogen tankstations met LPG in Nederland niet in de directe omgeving van woningen gebouwd worden. Het transport van LPG kan gevaar opleveren bijvoorbeeld per spoor. Daarom probeert men dit transport te beperken. Uit onderzoek is gebleken dat LPG-tanks in auto's dermate sterk zijn dat deze bij auto-ongelukken vrijwel nooit scheuren, in tegenstelling tot benzinetanks. Bovendien hebben LPG tanks een voorziening die de gasstroom uit een gescheurde gasleiding afsluit.

Ammoniak
Ammoniak is een gas dat bij ontsnapping reageert met de lucht en daarbij een hoogst explosief mengsel kan vormen. Het transport van ammoniak verloopt van Zuid-Limburg naar Delfzijl en IJmuiden en naar Duitsland. De Raad van State oordeelde in 2004 dat de gemeente Venlo terecht een vergunning had geweigerd voor het rangeren met ammoniak-wagons op het spoorwegemplacement in de binnenstad. De externe veiligheid vormde een te groot risico. Dat betekent dat ammoniak-treinen uit Geleen nu eerst naar Zwijndrecht moeten rijden, waar ze achter een Duitse locomotief worden aangehaakt en vervolgens richting Duitsland gaan.

Deze enorme omweg betekent extra vervoer via Tilburg over de Brabantroute. Uit de Risico-inventaris 2007 (gemeente Tilburg) blijkt dat de ammoniaktransporten zijn toegenomen van 350 (in 2004) tot 1.325 in 2005. De landelijke overheid streeft naar transport van ammoniak over water, om de externe veiligheid in stedelijke gebieden te verbeteren. Ook een systeem van ondergrondse pijpleidingen zou een optie zijn, maar dat is een zeer kostbare aangelegenheid.

Propeenoxide
Propeenoxide kan polymeriseren bij hoge temperatuur of onder invloed van basen, zuren of metaalchlorides, met brand of ontploffing als mogelijk gevolg. Het reageert hevig met chloor, ammoniak, sterk oxiderende stoffen en zuren, met kans op brand en ontploffing. De damp is zwaarder dan lucht en kan zich over de grond verspreiden. Propeenoxide kan in het lichaam worden opgenomen door inademing, door de huid en door inslikken. Bij kortstondige blootstelling is de stof irriterend voor de ogen, de huid en de ademhalingswegen. Herhaald of langdurig contact kan de huid gevoelig maken. Propeenoxide is mogelijk kankerverwekkend bij de mens. Een voor de gezondheid schadelijke concentratie in de lucht, kan zeer snel worden bereikt bij verdamping van deze stof bij 20°C.

Chloor
Gasvormig chloor is irriterend aan ogen en luchtwegen en kan brandwonden veroorzaken op de huid. Bij een concentratie van slechts 3,5 ppm is chloor al te herkennen aan de geur; chloor kan acuut dodelijk zijn bij 1000 ppm maar langdurige blootstelling (40 uur per week) moet niet hoger zijn dan 0,5 ppm. Diatomair chloorgas vervalt door een fotolytische initiatiereactie tot chloorradicalen. Daglicht is genoeg om deze reactie in gang te zetten. Het gevaar van deze radicalen is dat ze uiterst reactief zijn en verbindingen aan kunnen gaan met organische stoffen. Een persoon die in contact komt met deze radicalen zou dus geperchloreerd worden en allerlei onnatuurlijke chloorverbindingen in zijn huid, longen, ogen etc. krijgen.