Ik voel mij vereerd om hier vandaag te mogen spreken tot u en het voelt als een cadeau dat mijn eerste woorden over de handelingen gaan van ons parlementair democratisch bestel. Sinds 1987, een jaar voor mijn geboorte, zijn er niet meer Brabanders gaan stemmen bij Provinciale Statenverkiezingen dan de afgelopen keer. Bijna een kwart meer, ruim de helft van het totaal. Dat is zegen voor de Brabantse democratie en onze legitimiteit als Statenleden.

In onze representatieve democratie zonder kiesdrempel staat aan de basis dat de stem van de gepolderde meerderheid leidend is, zonder die van de minderheid teniet te doen. Dat blijkt vandaag maar weer eens. We zijn hier nu met twaalf fracties, waarvan de vijf die het grote midden representeren, besturen. Ik geloof in ons gemeenschappelijke verhaal van een representatieve liberale democratie, in de uitbouw daarvan naar de EU en VN met individuele, religieuze en politieke rechten en een onafhankelijke pers. We danken er een groot deel van onze veiligheid, welvaart en vrijheden aan.

Anderzijds moeten we ook erkennen dat het politiek vertrouwen laag is, dat veel mensen zich niet gehoord voelen of herkennen in politieke compromissen. Globalisering raakt bepaalde groepen en onze leefomgeving extra hard. De kwaliteitsjournalistiek en een adequate informatievoorziening staan onder druk omdat meer dan ooit in iedere bubbel een eigen waarheid leeft en zelfs wetenschappelijke consensus wordt betwist. Technologisering loopt overal als een rode draad doorheen. Ook in onze manier van politiek bedrijven met Trump en de Brexit als voorbeelden hoe dit de democratie kan bedreigen. Maar het biedt ook kansen, want de burger is dichterbij dan ooit.

Voorzitter,

Dit voorstel pretendeert het politiek vertrouwen te vergroten door de Brabander directer bij de politiek te betrekken en bij te dragen aan de democratische legitimiteit van onze besluiten. In werkelijkheid verwacht onze fractie het tegenovergestelde effect.

De opkomstdrempel in het voorstel is nog niet eens de helft van de meest recente verkiezingsopkomst van 52%, waardoor er juist sprake is van minder legitimiteit. En daarbij, een opkomstdrempel bij een raadgevend referendum zorgt ervoor dat ja-stemmers strategisch wegblijven in de hoop dat de drempel niet wordt gehaald en nee-stemmers een vals gevoel van geldigheid krijgen omdat de drempel juist wel is gehaald. Bij raadgevende referenda zorgt juist het ontbreken van een opkomstdrempel dat het oordeel over de opkomst en uitslag neutraler naar het desbetreffende parlement gaat.

De indienster wil niets weten van een inleidend verzoek, waarbij eerst bijvoorbeeld 0,2 procent van het aantal kiesgerechtigden moet inschrijven om vervolgens een inschrijvingspercentrage van enkele procenten in te stellen, zoals gebruikelijk is. In plaats daarvan kiest zij juist voor om dat nog geen 1 procent te laten zijn. Referenda uit willen schrijven zonder inleidend verzoek en als je maar driekwart procent van de Brabanders achter je hebt staan, is slechts onderbouwd en tevens onverantwoord omdat dergelijk lichtvaardig gebruik van dit instrument het wetgevingsproces onnodig vertraagt en het vertrouwen in de overheid juist kan schaden.

En waarom naast Brabantse referenda ook regionale varianten? In theorie kan 12,6 procent van de Zuidoost Brabanders provinciale besluiten afkeuren voor alle Brabanders. Hoe democratisch is dat vraag ik de indienster? En waarom kiest zij ervoor om de Provinciale Staten zelf ook referenda uit te laten schrijven? Vind zij dat politiek niet genoeg macht heeft? Politici die nadat ze gekozen zijn door de Brabanders vervolgens vragen aan diezelfde Brabanders wat ze moeten doen, terwijl ze juist daarvoor verkozen zijn, draagt juist bij aan minder politiek vertrouwen en zet eveneens de bijl aan de wortel van onze representatieve democratie.

Dan voorzitter meer en directe betrokkenheid

Alleen referenda houden over bestaande voorstellen zorgt dat de Nee-stemmers altijd de mobiliserende kracht zijn, waarbij de politiek negatief ten opzichte van haar inwoners komt te staan en de polarisering tussen voor- en tegenstanders in de hand zal werken. Naast dat de meeste onderwerpen niet met een simpele ja of nee is te beantwoorden, blijft na een ‘njet’ onduidelijk hoe de uitslag gelezen moet worden, daar weten de Britten immers alles van.

Ik rond af,

Een jaar na mijn geboorte werd GroenLinks gevormd, een partij waar informatie-inwinning, uitwisseling van argumenten, een gezamenlijke zoektocht naar oplossingen en posities met sterk ledenkader en democratische partijbeginselen met motie- en amenderingsrecht centraal staat. Net als bij de meeste partijen in deze zaal. De laatste jaren kunnen ook sympathiserende niet-leden via werkgroepen, conferenties en symposia invloed hebben. En zo hoort het ook, want partijen die in woord belijden te staan voor vrijheid en democratie, zijn het aan zichzelf verplicht om deze fundamentele waarden daadwerkelijk tot hun DNA te maken.