Op 4 november zijn we in Provinciale Staten begonnen aan de begrotingsbehandeling. GroenLinks wil een groen, gezond en gelukkig Brabant. Lees hier de inbreng in eerste termijn van fractievoorzitter Tom Ludwig of kijk het debat terug via deze link vanaf 5 uur en 9 minuten.

Voorzitter,

Alweer de laatste begroting in deze bestuursperiode. En ondanks dat er volgend jaar verkiezingen zijn, is het niet het moment om in Brabant stil te gaan zitten. Dat was ook de inbreng van GroenLinks bij de perspectiefnota: inzet op de uitvoering is nu nodig. De focus op de uitvoering is ook te zien aan onze vergaderagenda, die is langzamerhand overvol aan het raken. Maar dat is ook goed, want voor de ontwikkeling naar een groen, gezond en gelukkig Brabant is de provincie hard nodig.

De markt lost namelijk niet de huidige natuur- en klimaatcrisis op, of pakt schrijnende energie- of vervoersarmoede aan. Het jarenlange, geloof in marktwerking zorgt dat de grip op vele terreinen is verloren, waardoor ongelijkheid is gegroeid. Een sterke overheid die zorgt voor haar inwoners is daarom nodig. Een overheid die de koers uitzet. Die zorgt dat er geen groepen tussen wal en schip vallen. Die waakt dat de verandering naar een duurzaam Brabant ook sociaal en inclusief zal zijn.

GroenLinks kijkt ook zo naar deze begroting. Dragen onze investeringen bij aan het Brabants geluk en welzijn? Aan een schone en gezonde leefomgeving en het tegengaan van klimaatverandering? GroenLinks wil dat we als Brabant de komende jaren goed gaan kijken op welke thema’s meer overheid nodig is.

Zo bijvoorbeeld het openbaar vervoer in Brabant. Dat staat onder druk en daar maakt GroenLinks zich zorgen over. Brabant moet namelijk bereikbaar zijn voor iedereen. Het is ook een belangrijke zorg van de heer Remkes die stelt dat de kloven in de samenleving groter worden als de laatste bushalte in een dorp verdwijnt. En daar heeft ie volkomen gelijk in.

Het vergroot de tweedeling. 27 procent van Nederlandse huishoudens heeft geen motorvoertuig. En als je kijkt naar de laagste inkomens, is dit zelfs 46 procent. In schril contrast met de hoogste inkomens waar vrijwel alle huishoudens een motorvoertuig bezitten.

In het bestuursakkoord is opgenomen dat we investeren in een spoedig herstel van het openbaar vervoer. Toch zien we dat, mede door de vervoersbedrijven, dit niet gebeurt. Eerder zijn door Provinciale Staten extra middelen vrijgemaakt om dit tegen te gaan. Wordt dit geld al uitgegeven?

Tegelijkertijd zien we dat in de nieuwe concessie voor West-Brabant wordt voorgesorteerd op afschaling van het OV. Met deze begroting wordt er hier 5,5 miljoen extra vrijgemaakt, maar dat is nog niet voldoende. We dienen daarom samen met PvdA, D66, CDA, SP, Partij voor de Dieren, CU-SGP, Lokaal Brabant en 50PLUS een motie in om West-Brabant bereikbaar te houden.

Ook wil GroenLinks dat de provincie streng optreedt tegen busvervoerders, die bussen zomaar laten uitvallen. Dit is mede een gevolg van het jarenlange gevoerde bedrijfsbeleid van veel flexcontracten. En als deze bedrijven geen vaste contracten willen geven, dan is de vraag of ons busvervoer daar in goede handen is. Het kan niet zo zijn dat in goede tijden de winst wordt gepakt, en in wat mindere tijden de rekening bij de overheid en de Brabantse burger komt te liggen.

Dan het woonbeleid. GroenLinks is blij dat het College zich actief bemoeit met de woningbouwopgave. Het voorstel is om nu extra geld uit te trekken voor collectieve woonvormen en ook structureel voor de woonagenda. We hebben een grote opgave voor betaalbaar en duurzaam wonen. GroenLinks ziet wel dat in de verstedelijkingsstrategie een deel van Brabant is vergeten, waar ook een opgave ligt voor doorontwikkeling. De verbinding tussen regio’s zonder een centrumstad waar vitale dorpskernen elkaar kunnen versterken vraagt om een eigen aanpak. Ook in die regio’s willen we de leefbaarheid behouden en vergroten vanuit de Brabantse verstedelijkingstrategie. GroenLinks, CDA, Lokaal Brabant en CU-SGP dienen hierover samen een motie in.

Waar ook een duidelijke en sturende overheid voor nodig is, is de landbouwtransitie, natuurherstel en de omvorming naar een schone en duurzame economie. Het is vijftig jaar geleden, 1972, dat de Club van Rome het rapport Grenzen aan de Groei uitbracht. Deze boodschap is vandaag de dag net zo urgent, of misschien nog wel urgenter. Of zoals Commissie Remkes zei: Niet alles kan. Gevolgd door zijn tweede rapport: wat wel kan. GroenLinks zou daarbij als subtitel willen toevoegen: En wat we doen moet anders. We zullen in onze gehele landbouw, economie en mobiliteit radicaal duurzamer moeten worden.

Dat moet onder andere naar voren komen in de gebiedsaanpak voor de bescherming van onze natuur. Waar onder andere wordt ingezet op de omvorming naar natuurinclusieve en biologische landbouw met minder dieren of plantaardige teelten. Volgend jaar 1 juli moeten de plannen klaar zijn. Liggen we op koers?

GroenLinks vindt het belangrijk dat we de natuurdoelen halen. Met de voorliggende begroting maken we ruimte voor meer personele capaciteit voor een goed en zorgvuldig proces. Graag wil ik de ruimtelijke gedeputeerden ook wat lectuur meegeven. In Brabant kennen we succesvolle gebiedsprocessen maar we kunnen ook zeker leren van goede voorbeelden in andere regio’s.

Zo er is ook recent het boek ‘de melkveerevolutie’ verschenen over het gebiedsproces in Schiermonnikoog. Zeven boeren op het eiland zijn minder dieren gaan houden met behoud van een goed inkomen. Het Brabants Netwerk Goed Boeren had een belangrijke rol hierin. Jullie mogen zelf ruzie maken wie het als eerste op het nachtkastje mag leggen.

Voorzitter, Het college wil 56 miljoen storten in de dividend- en rentereserve om mogelijke tekorten op te vangen. Veel extra uitgaven die GS nu voorstelt om te bestemmen of te reserveren is om oplopende kosten af te dekken. Elke euro is daarom van belang. Daarom onze vraag waarom wordt dit nu langdurig op de bank gezet? Graag een reactie.

Voorzitter, om vooruit te kijken naar de toekomst moet je soms ook stil staan bij je verleden. Dat doen we in Brabant op vele momenten, zoals bij de jaarlijkse herdenking van de Brabantse gesneuvelden in Waalre. Er zijn echter meer belangrijke momenten om te herdenken. Afgelopen jaar was ik bij de onthulling van het monument herdenking slavernijverleden in Tilburg. Het is een prachtig bronzen beeld van een jong meisje met twee verbroken ketenen, wat de afschaffing van de slavernij op 1 juli 1863 symboliseert. Het was een indrukwekkende bijeenkomst met prachtige woorden van Carla Mohammed en Eardly van der Geld.

Hun wens is dat dit monument zou kunnen bijdragen aan een dialoog over ons gezamenlijk, gedeeld verleden. Om dat gesprek levendig te houden dienen we met PvdA, CDA, SP en Partij voor de Dieren een motie in om in de Statendag voor Keti Koti een Brabander een verhaal over het slavernijverleden te laten vertellen, zodat we bij het moment van stilte hierbij kunnen stilstaan.

Voorzitter, het grootste thema’s van onze tijd is de klimaatverandering. We weten die nog niet te beperken. We stevenen af op 2,5 graad opwarming. De uitvoering van de regionale energie strategieën en de warmtetransitieplannen mag een flink tandje harder. Ik verwacht dat de gedeputeerde zich figuurlijk vastklampt aan de wethouders van alle gemeenten in Brabant, om snelheid erin te brengen. GroenLinks is daarom blij dat nu wordt voorgesteld om voor het tegengaan van klimaatverandering 3 miljoen per jaar uit te trekken en voor volgend jaar nog 8,3 miljoen extra.

Voorzitter, ik sluit af. Als ik naar links kijk, en dat kijk ik graag, zie ik een aantal gemotiveerde gedeputeerden. En dat is mooi. Want er moet de komende tijd nog hard gewerkt worden.

Er is ook wat verloren tijd in te halen. Want de periode met Forum in het bestuur was een verloren jaar. Dus nu doorpakken. Voor een groen, gezond en gelukkig Brabant. Waar iedereen zich thuis voelt en mee kan doen.

Aan de slag!