Voor onze rubriek “wat gebeurt er intussen in Brabant” heeft Paul Matthijssen informatie verzameld over de waterschappen. Op 15 maart kiezen we ook het Algemeen Bestuur van de Waterschappen. Daarom hieronder een korte introductie in de wereld van de Waterschappen, in het bijzonder in Brabant.

Brabantse waterschappen en hun taken

Water in Brabant is een schaars goed, in tegenstelling tot het westen van Nederland. Brabant gebruikt meer grondwater dan er wordt aangevuld: Brabant verdroogt, althans dat was zo in 2022. De Provincie stelt regels op voor schoon water en voldoende water. De uitvoering hiervan is in handen van de waterschappen, waarvan er vier zijn in Brabant, en bij de gemeenten die de plannen voor waterberging moeten uitwerken en/of toepassen.

Hoofdtaak van waterschappen is naast het waterbeheer in hun werkgebied vooral zorg dragen dat ons afvalwater voldoende gezuiverd terug gegeven wordt aan de natuur. Brabant kent vier waterschappen: De Brabantse Delta in het westen, de Dommel rond Eindhoven en Aa en Maas in het noordwesten. Het gebied ten noorden van de Maas is het werkgebied van het waterschap Rivierenlanden en ligt slechts voor een klein deel in onze provincie. De scheiding tussen de Brabantse Delta en de Dommel ligt in Tilburg. Met de aanleg van de wijk het Wandelbos in de zeventiger jaren ging Tilburg een waterschapsgrens over. Tilburg ligt nu in twee waterschappen.

Uitdagingen voor de waterschappen
Klimaatverandering heeft tot gevolg dat de fluctuaties in het wateraanbod groter zijn en moelijker te beheren. Hevige regenbuien kunnen tijdelijk voor wateroverlast zorgen. In de zomer kunnen er lange periodes van droogte zijn. Op de langere termijn is de trend dat er een structureel watertekort is. Het afgelopen jaar hebben we te maken gehad met een flink neerslagtekort in het groeiseizoen, dat is van 1 april t/m 30 september. Een waterschap moet hier rekening mee houden, b.v. door het aanleggen van waterbergingen in het landschap. Door afname van de hoeveelheid smeltwater in de lente kunnen de schommelingen nog groter worden.

De waterschappen werken alle aan schoon (waterzuivering), veilig (dijken) en voldoende water, maar daarnaast hebben ze ook verschillende problemen. Beheersing van het waterpeil is waar de geesten zich scheiden. Voor een goede oogst moet het land niet te nat zijn. Voor plant en dier is te weinig water juist niet goed. Het rivierengebied is verdeeld over twee waterschappen, met als kenmerkende problemen soms piekafvoeren en soms laag water, al naar gelang het seizoen.

Karakteristiek van de Brabantse waterschappen

Brabantse Delta (https://www.brabantsedelta.nl )

West-Brabant is een gebied met kleigrond in het westen, veel natter dan de rest van Brabant. Hoewel dit het natste deel is van Brabant, daalt ook hier het waterpeil. Met name bij Alphen-Chaam en Baarle-Nassau liggen droge zandgronden waar dit speelt. Zicht op de zoetwatervraag is hier belangrijk. De waterschappen hebben de bevoegdheid een onttrekkingsverbod in te stellen en doen dat ook regelmatig. In West-Brabant kan naar gelang de situatie dit verbod enkel gelden voor de beregening van grasland uit oppervlaktewater of er geldt een totaalverbod. Het waterschap is betrokken bij alle ruimtelijke plannen in dit deel van de provincie. Zij moet erop letten of er voldoende aandacht is voor de kwaliteit en kwantiteit van water in het plan.

 

De Dommel (https://www.dommel.nl )
Het gebied van de Dommel wordt gekenmerkt door vele beekdalen, die van zuid naar noord het gebied doorkruisen. Zo heb je b.v. de Leie in het westen, de Essche Stroom bij Oisterwijk, de Reusel in het oosten en natuurlijk de Dommel. In het hele gebied van de Dommel was de afgelopen periode droogte een probleem. Het waterschap probeert door beken te laten kronkelen te bereiken dat het water langzamer wordt afgevoerd, zodat het beter de grond in kan trekken. Door de grondwaterstand nauwkeurig in de gaten te houden kan zij beoordelen, of een onttrekkingsverbod nodig is in de verschillende beekdalen, of dat de keringen in de beken geactiveerd moeten worden in de gebieden voor waterberging. Het waterschap heeft hiervoor verschillende regels opgesteld. In 2017 is op het terrein van de rioolwaterzuivering in Tilburg een energiefabriek geopend. Slib van alle locaties van Waterschap De Dommel wordt hier vergist. Hierbij wordt biogas gevormd, een niet te onderschatten energiebron. De installatie kan hierdoor energieneutraal opereren en zelfs wat afgeven.

 

Aa en Maas (https://www.aaenmaas.nl )
Ook het waterschap Aa en Maas wil energie halen uit zon, water en rioolslib. 94% van hun elektriciteitsverbruik gaat naar waterzuivering. Reden om zonnepanelen aan te leggen bij hun installaties. Drie installaties produceren biogas uit het zuiveringsslib. Ook interessant: de nabijheid van de Maas biedt mogelijkheden voor waterkracht.
Dijkbewaking is voor dit waterschap ook een van de belangrijkste taken. Ze beheert ongeveer 170 kilometer aan dijken in Noord-Brabant: langs de Maas, het Drongelens Kanaal, de Dieze en de Aa.
Het vasthouden van water is hier minder een probleem. In de regio Uden begint het al erg nat te worden. Gemalen en stuwen bieden in tijden van droogte hier uitkomst, maar het merendeel van de tijd is er genoeg water en gaat de aandacht naar het afvoeren ervan.

 

Rivierenlanden (https://www.waterschaprivierenland.nl )
Het werk van het waterschap aan de andere kant van de Maas is vergelijkbaar. Het slib van een aantal installaties in het werkgebied van dit waterschap wordt naar Brabant vervoerd om vergist te worden in de installatie in Sleeuwijk. De vergistingsinstallatie is in 2021 in gebruik genomen en produceert gas voor 1000 huishoudens.

Bestuur waterschappen

Een waterschap kent een Dagelijks Bestuur en een Algemeen Bestuur. Het Dagelijks Bestuur bestaat uit de Dijk- of Watergraaf, die wordt benoemd bij koninklijk besluit, en drie tot vijf bestuursleden die gekozen zijn uit het Algemeen Bestuur, de ‘wethouders’ van het waterschap. Het Algemeen Bestuur wordt om de vier jaar gekozen.

Op initiatief van de Tweede Kamer zijn de geborgde zetels (gereserveerde zetels) voor bedrijven in het Algemeen Bestuur van een waterschap geschrapt, waardoor de geborgde zetels van zeven naar vier gaan. Van die vier zijn er nog 2 voor de landbouwers en 2 voor natuurbeheerders.

De verkiezingen voor het Algemeen Bestuur worden gehouden tegelijk met de Provinciale Statenverkiezingen.

Politiek en waterschappen
Over het belang van een goede waterzuivering is iedereen het eens, maar over andere dingen lopen de meningen wel degelijk uiteen. Aan de verkiezingen doen grote landelijke partijen mee. Er zijn per waterschap ook nog andere partijen. Er zijn wel provinciale accenten. In onze provincie is het grondwaterpeil een belangrijk thema.

Bij waterschap de Dommel doen er twaalf partijen mee bij de komende verkiezingen. Zij stellen zich op de website voor. Dit waterschap biedt ook een stemhulp: https://www.dommel.nl/verkiezingen.

Waterschap Brabantse Delta schotelt ons alvast drie vragen voor waar het nieuwe bestuur over moet beslissen: https://www.brabantsedelta.nl/waterschapsverkiezingen-2023. Ook hier zijn er twaalf partijen: https://www.brabantsedelta.nl/politieke-partijen.

Bij waterschap Aa en Maas is ook informatie over de deelname aan de verkiezingen beschikbaar. https://www.aaenmaas.nl/verkiezingen

In Rivierenland doen 13 partijen mee aan de verkiezingen. https://www.waterschaprivierenland.nl/verkiezingen

 

22-02-2023