De spreektekst van Hagar bij de bespreking van de perspectiefnota 2022
In 2013 mocht ik meewerken aan de Kijk op Brabant. Mooie publicaties en een website die de basis gingen vormen van het huidige Brabant Kennis.
Samen met partners organiseerde Brabant Kennis debatavonden, lezingen en trenddagen om ontwikkelingen te signaleren en nieuwe thema’s voor politiek en bestuur te agenderen. De bijbehorende prachtige interactieve website kijkopbrabant.nl is inmiddels offline gehaald. Zonde.
Maar er volgde zoveel meer. Het Nieuwste Brabant, gesprekken met alle soorten en maten aan Brabanders. De Kiemen van Brabant, ik heb ze hier, over goed boeren, gemeenschapszin, innovatie, en nog veel meer. Midsize Brabant, over het belang en de kracht, maar ook de opgaven voor onze middelgrote gemeenten. Interessante longreads, dilemma’s over onze arbeidsmarkt en onze nog teveel op bulk gerichte Brabantse economie. ‘Mind the Gap!’ legde onderbouwd en genadeloos het toenemende belang bloot van opleidingsniveau en leefstijl die de sociale, politieke en ruimtelijke kloof steeds verder vergroot. Met prikkelende vragen als: “Heeft de overheid eigenlijk (nog) een rol in het aanwakkeren van saamhorigheid onder Brabanders? Een overheid die tegelijkertijd te maken heeft met een fundamenteel gebrek aan vertrouwen bij diezelfde Brabanders?” Daarop volgde een zoektocht naar manieren om die veelvormige kloof te overbruggen. Waarbij steeds werd uitgekomen op de kracht van samenwerkende Brabanders. Succesvolle initiatiefnemers die aansluiting zoeken bij de grote vraagstukken in onze samenleving. Denk aan veranderingen binnen de zorg of aan duurzame energie. Bij veel projecten staat ontmoeten centraal – lastig nu in coronatijd.
Wat alle succesvolle initiatieven gemeen hebben, is dat het samenwerkingsverbanden zijn van en met burgers. Die elk in hun eigen omstandigheden proberen eigenaar te worden van de wereld om hen heen. Wat zij van de overheid nodig hebben is een partnerschap, dat uitgaat van de leefwereld van alle mensen in hun diversiteit. Nog steeds is het heel inspirerend om hun verhalen te lezen, zeker nu we opnieuw uit een grote crisis moeten komen hier in Brabant.
Waarom, voorzitter, noem ik dit hier vandaag? Omdat deze Perspectiefnota al deze inzichten mist. Er is nul melding van wat Brabant Kennis ons sinds de oprichting heeft aangereikt aan wetenschappelijke en maatschappelijke inzichten. Het College heeft ondanks het spreken over brede welvaart heel smalle opvattingen van beleid en laat handig feiten en cijfers weg.
Het zal wel weer de opperdominantie van de VVD zijn – voor visie ga je maar naar de oogarts – maar het stelt ons niet gerust dat dit College alle kansen en opgaven voor Brabant onderkent en adresseert.
Wat dan is onze visie als GroenLinks, vanuit het gegeven van deze Perspectiefnota? Wij willen dat Brabant gezonder, groener, gelukkiger en socialer uit de crisis komt. Dat betekent dat we verder kijken dan het College. Niet zozeer verder dan het jaar 2030 dat wordt genoemd. Maar verder dan de dikgedrukte thema’s. We waren al niet gelukkig met die voorwas voor deze vergadering, de themasessie van 5 februari. En al helemaal niet nu we zien dat het heeft geleid tot een versmalling in de thema’s, die door onze fractie als beperkend en betuttelend wordt ervaren. Een debat als dit is juist van belang om te markeren wat de verschillende door de Brabanders gekozen Statenleden belangrijk vinden.
Voor GroenLinks is dat evident het thema gezondheid. Je krijgt niet zomaar minimaal drie extra gezonde levensjaren erbij, wat de ambitie van dit College is. Je komt er niet door simpelweg te blijven doen wat je al doet vanuit de verschillende programma’s, maar dat samen te binden en er een strik omheen te doen van 500.000 euro. Het is namelijk een enorme opgave, omdat je als overheid dan juist de autonome ontwikkelingen moet willen keren van een ongezonder wordende bevolking in een vervuilde leefomgeving. Daarom onze simpele vraag: hoeveel geld wordt er vanuit de andere programma’s beschikbaar gesteld om te investeren in drie gezonde levensjaren erbij voor alle Brabanders? Graag antwoord vandaag van elke Gedeputeerde, vanuit zijn of haar eigen portefeuille: hoe ga je deze bestuursperiode bijdragen aan die drie gezonde jaren erbij voor alle Brabanders. Door gezonde mobiliteit, gezond wonen, gezonde landbouw, een gezonde leefomgeving. Graag een reactie van alle individuele gedeputeerden.
GS wil inzetten op brede welvaart. Heel goed! Daar willen we als GroenLinks graag bij aansluiten. Maar we lezen in de Perspectiefnota dat er geen indicatoren vanaf 2017 voorhanden zouden zijn. Dat is natuurlijk flauwekul. In de Regionale Monitor Brede Welvaart 2020 van het CBS zijn de feiten en cijfers te halen op regio- én provincieniveau. En dan zie je dat we in vergelijking met andere provincies duidelijke uitdagingen hebben liggen. Alle Brabantse regio's scoren licht boven het Nederlands gemiddelde, en dat vent het College graag uit. Noordoost- en Zuidoost-Brabant scoren het beste. Vooral op vermogen, inkomen, woontevredenheid en de werkzekerheid. West-Brabant heeft de laagste brede welvaart, vooral door de veiligheid. Maar kijk je naar de sociale en omgevingsfactoren, dan is het een ander verhaal. Dan vallen we onder het gemiddelde. In ervaren Gezondheid scoren we extreem slecht. In fijn stof PM2,5 doen we het beroerd, een indicator die géén onderdeel is van het Schone Lucht Akkoord dat we tekenden. We zijn hekkensluiter op fosfaat- en stikstofuitscheiding. Dit ontkennen of verbloemen is de oplopende rekening voor toekomstige generaties vooruit blijven schuiven.
Of het afschuiven naar gemeenten, dat doet GS ook veel. We zouden ervoor kúnnen kiezen om via onze omgevingsverordening de verdroging aan te pakken door onttrekkingen te beperken. De luchtvervuiling aan te pakken door omgevingswaarden toe te voegen. Meer voorwaarden te verbinden aan vergunningen, en deze per definitie tijdelijk maken. Maar dat doet dit College niet. Waar we voorheen als Brabant nog wel eens stoer durfden zijn, zie je dat dit College zich vooral ziet als netwerkers tussen de overheden en bedrijven. En de lastige keuzes afschuift op het Rijk, bijvoorbeeld stikstof, en gemeenten, bijvoorbeeld geluids- en stankoverlast.
En ergens begrijp ik het ook: als je zaken wilt veranderen, dan kost dat tijd. En ook geld. Voor je het weet beroept een ondernemer zich op verworven rechten en sta je ‘voor het hekje’. Bovendien zitten we met teruglopende inkomsten. Toch? Of niet?
De tunnel waar we als PS doorheen worden geleid via deze Perspectiefnota is die via de dikgedrukte passages naar pagina 6 waar we zien dat we als PS 3 tot 5 miljoen aan beleid kunt wijzigen. De rest zit vast. Maar is dat wel zo? Elders lezen we dat er alleen al een forse meevaller van 5,1 miljoen euro is van de opbrengsten van de opcenten. Via technisch doorvragen zien we dat we jaarlijks erg conservatief ramen met betrekking tot de Rijksbijdragen. Waardoor we ons bij de begrotingsbehandeling armer rekenen dan nodig is. Dat is voordelig voor GS, maar jammer voor PS. Bij technisch door- en doorvragen kwam er ineens een nieuwe 13M vrij. Graag komen we daar via de Commissie S&V een keer op terug, want de uitgavenkant van niet-zo-realistisch ramen is door het CDA en anderen in 2017 al duidelijk aangekaart. We moeten als PS wel een volledig beeld hebben, en volledig financieel aan zet zijn.
En dat nu, zo’n miljoenenmeevaller, terwijl veel Brabanders het zwaar hebben nu. De coronacrisis is oneerlijk, want treft niet iedereen in gelijke mate. Neem nu de cultuur, een sector waar dit College fors op bezuinigt. Bijna een kwart van de culturele instellingen en maar liefst een derde van de kunstenaars zit in de overlevingsstand, zo staat zelfs in deze Perspectiefnota. Kunnen de coronagelden niet voor hen worden aangewend, specifiek voor deze makers? Desgewenst vanuit een solidariteitsbijdrage van bijvoorbeeld Bol.com, dat in Waalwijk dankzij de coronacrisis onstuimig heeft kunnen groeien? Steun voor onze zelfstandige creatief ondernemers, onze componisten en musici, choreografen en dansers, regisseurs en acteurs? Graag een reactie van het College.
De crisis is ook voelbaar in ons busvervoer. Er is flink afgeschaald en dat raakt vervoerders, chauffeurs en natuurlijk de reiziger. Buurtbussen hebben bijna een jaar niet gereden en buslijnen zijn geschrapt en uitgedund. Daar komt bij dat wanneer er wel een bus rijdt onze senioren soms zo ver buiten hun dorp moeten lopen naar de provinciale weg dat die optie ook wegvalt. GroenLinks ziet het openbaar vervoer als basisvoorziening die voor iedereen beschikbaar, toegankelijk en betaalbaar moet zijn. De provincie heeft hierin een basistaak. Circa een vijfde van de Brabanders heeft helemaal geen auto. Houden we met hen voldoende rekening?
Voor die Brabanders moeten we alles op alles zetten als provincie om het busvervoer weer op peil te krijgen vanaf 2022. Over middelen heeft de gedeputeerde Mobiliteit toch niet te klagen, we hebben de centrale stelposten vanuit het Bestuursakkoord er weer even bijgehaald: bijna 14 miljoen in 2022 voor Mobiliteit.
Weliswaar gaat er geld naar Smartways, mobiliteitshubs, buurttaxi’s, en veel asfalt natuurlijk. Maar we krijgen geen garantie voor de basisvoorziening busvervoer op het niveau van 2019 voor het jaar 2022. Integendeel. Met de woordvoerders mobiliteit is al gesproken over tariefverhogingen, besparingen in bedrijfsvoering, spreiding en vermindering van vervoersaanbod. Dit zijn keiharde politieke keuzen die blijk geven dat GS haar verantwoordelijkheid voor deze basistaak niet serieus lijkt te nemen. Mogen de busreizigers en de Brabantse dorpen en kernen op de provincie blijven rekenen? Graag een reactie.
GroenLinks kiest juist in dit coronajaar voor het investeren in meer solidariteit. We zien dat niet alle Brabanders voldoende vaardigheid hebben om volwaardig mee te kunnen doen met onze samenleving. GroenLinks wil dat iedere Brabander actief bijdraagt aan de ontwikkeling van zichzelf, van Brabant en daarmee bijdraagt aan onze Brabantse ambities. Daartoe hebben we al prachtig netwerk opgebouwd: onze bibliotheekvoorzieningen in steden en dorpen. Dit zijn kennishuizen, studeerplekken, ontmoetingspunten en activiteitencentra. Bij uitstek gericht om iedereen laagdrempelig te bereiken en mee te laten doen. We dienen samen met de PvdA e.a. een motie in. Deze motie is aangenomen.
Voorzitter, ik spring van sociaal naar groen. Wat betreft landbouw zochten we via technisch doorvragen naar invulling van de definitie voor een duurzaam landbouw- en voedselsysteem. Naar mening van GroenLinks kan dit zoveel beter. Grondgebonden, in balans met de omgeving, natuurinclusief (dus met beloning voor diensten op het terrein van natuur- en landschapsbeheer) en natuurlijk gezond voor de boer zelf, de dieren en de bodem.
Wat ons vanzelf brengt op natuur. De weide- en akkervogels hollen achteruit (volgens de monitor boerenlandvogels), maar er worden door dit bestuur geen extra maatregelen genomen. Het budget voor weide- en akkervogelbeheer gaat in de toekomst naar beneden. Terwijl er veel boeren zijn die meer maatregelen op hun terrein willen nemen om de weide- en akkervogels te beschermen. Hoe gaat GS zich inzetten voor het beschermen van de weide- en akkervogels? Waarom geen investering, gezien de zorgelijke cijfers? We dienen een motie in. Deze is aangenomen.
Dan dierenwelzijnsbeleid: in het nieuwe bestuursakkoord was er geen adequate aandacht voor. Nu was het hoopvol dat PS met ruime meerderheid de motie 'blijvende aandacht voor dierenwelzijn nodig' aannam. Maar na ruim een jaar wachten is daar weinig van terecht gekomen. De langverwachte statenmededeling was een opsomming van landelijke regelgeving of zaken die al gang zijn gezet: . Wat is de visie van GS op dit onderwerp? Waarom nog geen apart programma hierop? Hoe gaat GS de stalbranden aanpakken?
Zeer actueel is nu de recreatiedrukte in de natuur. Het laat ons zien dat we te weinig natuur hébben. GroenLinks vindt het opvallend dat over de drukte geen overleg is met de TBO's. Dat terwijl de boswachters de media opzoeken en waarschuwen.
We hebben de Brabantse druktemeter van Visit Brabant. Wat laat dit zien? Worden die gegevens door GS besproken en geanalyseerd? Zo nee, zou het niet goed zijn om recreatiedrukte structureel te monitoren, en welke effecten dit heeft op flora en fauna? Zo nodig extra maatregelen nemen, zoals in het uiterste geval gebieden afsluiten?
Van groen naar energie. Daar zien we op p.22 een passage die wat ons betreft wel dik gedrukt mag. Over de uitvoeringsagenda Energie. Wat ons betreft mag er zeer zeker een beroep worden gedaan op de knelpuntenbuffer voor verlenging van de capaciteit. We komen in Brabant net op stoom; nu is het zaak om de RES’en vleugels te geven in de komende jaren.
In de staart van mijn betoog een vast onderdeel van GroenLinks tweemaal per jaar. Ook bij deze PPN is het onze fractie gelukt om De Typefout te vinden! We hebben 191 miljoen bespaard aan digitaliseringskosten. Leest u onze technische vragen er maar even op na.
Voorzitter, ik sluit af. Ik begon te vertellen over het belang van kennis, feiten en cijfers om ons te voeden in onze beleidskeuzes, juist op zo’n belangrijk moment waarop er zicht is op het einde van de coronacrisis. Ik wijs alle Statenleden op de publicaties van Brabant Kennis, ooit geboren uit De Kijk op Brabant. Maar wil ook vragen om een andere website te actualiseren: BrabantInzicht. In 2017 speciaal opgericht om alle feiten en cijfers over onze fysieke leefomgeving bijeen te brengen. Een omvangrijke en geslaagde exercitie. Maar helaas maar matig bijgewerkt. Om onze Staten te helpen straks bij de begroting, en ook bij de Omgevingsverordening, vragen we GS per motie om deze website tijdig te actualiseren.
Visie is misschien wat veel gevraagd, maar laten we het zicht dan behouden.