Vrijdag is in de Provinciale Staten van Noord-Brabant de begroting 2015 en verdere jaren besproken. Voor de fractie een goed moment om terug te kijken naar de prestaties van het college van Gedeputeerde Staten de afgelopen 3,5 jaar. Is Brabant groener, schoner en gezonder geworden? De motie van GroenLinks om het Natuurmuseum in Tilburg te steunen met natuureducatie haalde een meerderheid. Lees hieronder de inbreng van fractievoorzitter Patricia Brunklaus.
Voorzitter, ik dacht laat ik eens een beeld oproepen aan het begin van deze Algemene Beschouwingen
Het credo van de Agenda van Brabant - “een gezond leef-, vestigings- en investeringsklimaat – is gehoord in China en mevrouw Li uit Jiangsu is komen wonen in Eindhoven om op de High TechCampus te werken. Wordt zij blij van haar verblijf in Brabant? Vast en zeker, want het is goed toeven in Brabant. Lekker eten, goed bier, aardige mensen. Na een tijdje wil ze wel eens wat meer zien dan de voorbij razende auto’s op de Ruit. Ze pakt de fiets. Wat komt ze tegen buiten de stad? Hele grote stinkende stallen. De mensen, veelal ouderen, vertellen haar dat er heel veel varkens in die stallen zitten. En dat de ronde bassins geen zwembaden zijn, maar tanks met stront. Als ze echt natuur zoekt, moet ze veel verder doorfietsen. Misschien richting Leenderbos, waar ze zomaar een wild zwijn voorbij kan zien rennen, achterna gezeten door een jager omdat er helemaal geen zwijnen mogen zijn (motie leefgebieden wilde zwijnen aangehouden).
Voorzitter, ik wil dit beeld even laten rusten, maar kom er zo op terug.
In deze Statenperiode is er voor veel zaken krediet vrijgemaakt om nieuwe zaken te realiseren. Het Essentgeld is weggezet in twee tranches, maar de najaarsbrief laat zien dat de uitvoering op veel punten achter blijft. Bedragen die al lang zijn gereserveerd worden naar 2015 en verder doorgeschoven. Is deze coalitie zich al aan het voor bereiden op een volgende periode? In de wandelgangen hoorde ik al dat de SP best verder wilde met de VVD.
Werken aan de ambities zegt GS bij de begroting. Niemand kan van het College zeggen dat zij op haar handen heeft gezeten. Investeringsvoorstellen te over en eigenlijk teveel om alles tot een goed einde te brengen. Van de 1ste tranche valt nog veel af te maken en te versnellen. Erfgoedcomplexen, Landschappen van Allure. De voorstellen vlogen de Staten in de eerste twee jaar om de oren. Het College beweert de speerpunten te hebben gerealiseerd. Maar ga je echt de diepte in zie je dat de uitwerking blijft ver achter blijft; wat merken de Brabanders er nu al van?
De uitvoering van de tweede tranche, het instellen van vijf fondsen, gaat ook niet voortvarend. Kijk maar naar het energie- en breedbandfonds. De start van het Energiefonds lijkt buitengewoon traag te verlopen. Voor 2015 is slechts 6 miljoen uitgetrokken voor maar 4 transacties. Dit terwijl het fonds 60 miljoen omvat. Met dit tempo duurt het nog lang voor de doelstellingen bereikt zijn. Veel te traag naar onze smaak als je het afzet tegen de klimaatverandering. Slechts twee criteria hanteert GS bij de energieprojecten: CO2 reductie en revolverendheid van de middelen (niet van de energie). Het aantal kWh energiebesparing en -opwekking speelt nauwelijks een rol. Het criterium van revolverendheid lijkt te leiden tot bovenmatige voorzichtigheid en bureaucratie. Juist hier zou moeten durven loslaten om ruimte te geven aan de vele kansrijke Brabantse duurzame energie-initiatieven, veelal van onderop in onze samenleving! Stevig inzetten op duurzame energie kan bovendien de broodnodige werkgelegenheid creëren, zoals ook de provincie Overijssel met haar Energiefonds beoogt.
Is er naast al het nieuw ingezette beleid voldoende aandacht geweest voor de reguliere zaken waar de provincie verantwoordelijk voor is? GroenLinks vraagt zich dat af. Ik bedoel daarmee het zorgen voor een gezonde leefwereld voor de bewoners van Brabant door te voldoen aan de afgesproken normen met betrekking tot de lucht-, water en bodemkwaliteit. En ervoor te zorgen dat mensen, - ook zij die geen auto hebben en dat zijn meestal de meer kwetsbaren - goed van A naar B kunnen komen om naar een ziekenhuis of naar school te gaan. Deze onderwerpen zijn eigenlijk gewoon minder sexy.
De revolverendheid van de natuur laat zich niet gemakkelijk in euro’s vertalen, hoewel ze steeds schaarser en daardoor steeds gewenster wordt. En hetzelfde geldt voor de ruimte. Hoe voller het wordt, hoe meer mensen daar last van krijgen. En als er eenmaal bezit is genomen van het vrije landschap dan komt dat nooit meer terug.
Voorzitter, zorgvuldig omgaan met de beperkte ruimte is een opgave, maar zeker haalbaar met verstandige besluiten. Bestaande industrieterreinen kunnen worden opgeknapt en duurzaam gemaakt. Maar dit gebeurt onvoldoende. Een motie hierover is gewoon niet uitgevoerd. GroenLinks blijft zich verzetten tegen ontwikkeling van LPM, waar veel groene ruimte aan de randen van de EHS wordt opgeofferd ten faveure van nog weer een industrieterrein.
Glastuinbouw moet geconcentreerd, waardoor er niet overal losse kassen staan die de nacht vervuilen met licht en overdag in de ruimte staan te blinken. En dan de bebouwing van plekken in de open ruimte. Waar lege stallen stonden, verrijzen grote eenzame objecten. Ga maar eens kijken in het land van Heusden en Altena. Inmiddels is ook de aftrap gegeven voor de bewoning van de recreatieparken waarvan de gevolgen niet zijn te overzien. En als laatste noem ik de impact van de toename van het aantal wegen dwars door de landschappen en de natuur! (N69, Ruit, Midden Brabant weg).
De natuur lijkt in deze Statenperiode goed bediend door dit College. De overeenkomst met de Manifestpartners om te komen tot het afmaken van de EHS in 2028 was een goede actie. Maar voorzitter, de natuur staat nog wel op achterstand. Ook wordt de EHS uitgeleverd aan de ondernemers die allerlei commerciële initiatieven kunnen ontplooien midden in de natuur. GS liet daarbij gebeuren dat het voorstel om grotere inheemse diersoorten terug te brengen werd getorpedeerd. Een gemiste kans om de biodiversiteit op een natuurlijke manier een boost te geven.
Het Groenontwikkelfonds heeft nu pas enkele aanvragen en wij vragen ons af of de focus daar goed is. Veel aandacht gaat naar particuliere landeigenaren. Krachtig inzetten op samenwerking met de gemeenten is veel effectiever. De kwaliteit van de EHS kan op natuurlijke wijze worden ondersteund door biologische boeren langs de randen van de EHS, zoals aangetoond door Wageningen (motie biologische boeren beheren EHS, verworpen)
Voorzitter, GroenLinks is heel kritisch op de ambitie en doelstellingen van het Provinciaal water- en milieuplan. Wij vinden het nieuwe plan een kans om die achterstand in te halen. Wij zullen dit kritisch volgen (motie waterkwaliteit, voorop! aangehouden)
Met het OV in Brabant is het matig gesteld. Verbindingen tussen dorpen en stad zijn pover en een deel van Brabant is niet te bereiken per spoor. De afspraken voor het busvervoer voor de komende 4 jaar zijn scherp gemaakt. De lagere rijksbijdrage stelt de provincie voor een toekomstig probleem. Laat de provincie nu beginnen om hier een oplossing voor te bedenken. GroenLinks bracht eerder een motie in om een fonds hiervoor in te gaan richten. Helaas werd dit niet overgenomen.
Elektrische fietsen kunnen een oplossing bieden in de verbindingen op het platteland. Maar dat vereist veilige en brede fietspaden. Het plan Fiets in de Versnelling van GroenLinks is nu in uitvoering en loopt tot 2020. Vanaf 2016 is hier geen dekking meer voor en dat kan niet de bedoeling zijn. Kan GS toezeggen dit te regelen bij de Voorjaarsnota?
Wij pleiten ervoor om bij de gebiedsimpulsen eerst goed te bekijken waar fiets- en OV verbindingen moeten komen zodat ze bij latere ontwikkeling geen ongewenst een knelpunt in de plannen zijn.
Voorzitter, ik kom terug op het beeld van de Chinese dame in ons buitengebied. Toen wij aan deze Statenperiode begonnen waren de megastallen het urgentste probleem van Brabant. Is het probleem dichter bij een oplossing? GroenLinks waagt dit zeer te betwijfelen. Er zijn een aantal bewegingen gemaakt: omgevingsdialoog en urgentiegebied, dat inmiddels omgedoopt is tot aandachtsgebied. Dat klinkt inderdaad minder urgent. Waar zijn de concrete resultaten van de commissie van Doorn waar een beloftevolle vliegende start mee werd gemaakt, en waar GroenLinks in 2012 al grote vraagtekens bij zette.
Het College zegt te streven naar een mooi, gezond en economisch vitaal landelijk gebied, verbonden met de steden. Maar dan wel met de nadruk op economie. Voor de gezondheid is niet veel aandacht. In onze ogen is het geen toeval dat er voor het einde van deze bestuursperiode geen tussenresultaten bekend gemaakt zullen worden van het gezondheidsonderzoek dat na lang aandringen eind 2012 is ingezet.
Voorzitter, we weten allang dat er grote gezondheidsrisico’s zijn verbonden aan de intensieve veehouderij. Voor de dieren zelf, voor de mensen die werken in de stallen en voor de omwonenden. Welke lessen hebben we geleerd van uit de Q-koortsuitbraak. Waar is de actie die daar op had moeten volgen? GroenLinks vindt het onacceptabel dat de provincie Noord-Brabant geen voorzorgsprincipe hanteert rond megastallen en mestfabrieken.
Voorzitter, er zijn 2,5 miljoen Brabanders, 26 miljoen kippen, 5,5 miljoen varkens en 700.000 koeien (en dat aantal gaat hard stijgen als de melkveewet volgende week wordt aangenomen!) Al deze beestjes – de Brabanders uitgesloten – produceren volgend jaar samen 2,6 miljard kilo mest. Je kunt je daar haast geen voorstelling van maken. Hoeveel dat is zal ik nu laten zien.
(toont visual provinciehuis onder mest)
Ondanks onze wens als Staten om te komen tot een stop op het aantal dieren, zwicht het provinciebestuur keer op keer voor de slimmigheid van de agrarische sector om tot ontwikkelruimte te komen. Over dierenleed spreken we in de Staten veel te weinig, terwijl de dieren – en niet de boeren - het grootste slachtoffer zijn van de ‘race to the bottom’ van de kiloknallers.
Wanneer komt de provincie echt tegemoet aan de terechte zorgen van bewoners rond intensieve veehouderijen? Informeer hen over plannen en risico’s, neem hun geluid serieus in woord en daad! Betrek ze werkelijk en volwaardig bij de oplossing, maar houd hun problemen niet in stand. Techniek is daarbij niet de oplossing. Zoals eerder gezegd in deze Staten is GroenLinks daar allang klaar mee.
GS reserveert nu 3 miljoen voor omgevingsdialogen. Daar kunnen 3 a 5 dialogen per jaar mee worden gevoerd terwijl er 25 tot 30 gebieden zijn. Dat is toch enorm behoudend beleid. Hebben we nog niet genoeg geleerd van de fouten uit het verleden (motie Kennis voor omwonenden van veehouderijen, verworpen)
Fictieve milieuwinst leidt keer op keer tot zogenaamd ‘verdiende’ ontwikkelruimte. Het is gebaseerd op complexe rekenmodellen, maar nauwelijks nagemeten en gecontroleerd in de praktijk. Houd toch op daarmee! Brabant is volkomen overbelast met dieren, met stikstof, met ammoniak, met fosfaat en nitraat – grotendeels te danken aan de intensieve veehouderij. De PAS zal hier zeker geen oplossing voor bieden (motie meetnetwerk stikstof in Brabant,aangehouden)
Als niet wordt voldaan aan de doelstellingen lopen wij ook een financieel risico. Dit moet in beeld gebracht worden. Helemaal zuur is het als geld van de belastingbetaler daar aan besteed moet worden (motie PAS in beeld, verworpen).
Voorzitter, 2015 is het internationale jaar van de bodem. De link tussen en gezonde bodem en een duurzame voedselproductie is volkomen helder. Laten we in 2015 de bodem robuuster maken in Brabant, te beginnen met de bodem rond kritische waterlopen en intensieve veehouderijen (motie plan voor de Brabantse bodem, verworpen).
Voorzitter, ik sluit af. Op de speerpunten van GroenLinks hebben wij zoveel mogelijk een positieve bijdrage geleverd in deze Statenperiode. En dat zullen we blijven doen. Het is wel teleurstellend te noemen dat er zo weinig naar de oppositie is geluisterd in deze periode. Maar deze ronde biedt nieuwe kansen en wij nodigen GS van harte uit onze moties over te nemen en aan PS vragen we ze te steunen.